ಮೇಷಶೃಂಗಿ, ವಿಷಾಣಿ, ಮೇಷವಲ್ಲಿ, ಅಜಶೃಂಗಿಕಾ ಎಂದೆಲ್ಲ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮಧುನಾಶಿನಿ ಹೆಸರೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ‘ಸಿಹಿ ರುಚಿ’ಯನ್ನೇ ಕೆಲಸಮಯ ಮರೆ ಮಾಡುವಂತಹ ಗುಣವುಳ್ಳದ್ದು ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಎಲೆಯನ್ನು ಆಗಿದು ತಿಂದು ನಂತರ ಸಕ್ಕರೆ, ಬೆಲ್ಲ ತಿಂದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯ ಅದರ ರುಚಿಯೇ ನಮಗೆ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ಇದೊಂದು ಬಳ್ಳಿ ಸಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಮಧುಮೇಹವನ್ನು ಬಹುಬೇಗ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ತರುತ್ತವಾದ್ದರಿಂದ ಆಚಾರ್ಯ ಸುಶ್ರುತ ಮಧುನಾಶಿನಿಯನ್ನು ‘ಮಧುಮೇಹ ನಿವಾರಕ’ ಎಂತಲೇ ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಇದು ಕಹಿ ರಸ ಹೊಂದಿದ್ದು ವಾತಕಾರಕ ಗುಣಹೊಂದಿದೆ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕಡಸಿಗೆ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದು.
ಸಸ್ಯವರ್ಣನೆ
ಜಿಮ್ಮಿಮಾ ಸಿಲ್ವೆಸ್ಟ್ ಸಸ್ಯನಾಮವುಳ್ಳ ಈ ಬಳ್ಳಿಯು ಆಸ್ಕಿಪ್ತಿಡಿಯೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಸಸ್ಯ ಮೂಲಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಮಧುನಾಶಿನಿಯು ತುಪ್ಪಳಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಗಡುತರ ಬಳ್ಳಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅಂಡಾಕಾರದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹೂಗಳು ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹಸಿರುಬಣ್ಣದ ಎರಡೆರಡು ಶಂಕುವಿನಾಕಾರದ ಎರಡು ಅಂಗುಲ ಉದ್ದ ಕಾಯಿಗಳು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳು ಹಾಲಿನಂತಹ ದ್ರವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
ಉಗಮ ಮತ್ತು ಹಂಚಿಕೆ :
ಇದು ಉಷ್ಣವಲಯದ ಆಫ್ರಿಕಾ, ವಿಷಿಯಾ ಮತ್ತು ಮಲೇಷಿಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ದಟ್ಟವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಈ ಬಳ್ಳಿಯು ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಬಿಹಾರ ರಾಜ್ಯದ ಅರಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ವಿಧಗಳು
ಈ ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಎಲೆಗಳುಳ್ಳ ಬಳ್ಳಿಗಳಿವೆ.
(ಅ) ಸಣ್ಣ ಎಲೆಯ ವಿಧ : ಅಂಡಾಕಾರವಿದ್ದು , ಉದ್ದದ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ತುಂಬಾ ಮೃದುವಾಗಿರುತ್ತದೆ ಎಲೆಯ ಮೇಲುಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಟ್ಟವಾದ ಮೃದುವಾದ ರೋಮಗಳಿರುತ್ತವೆ.
(ಆ) ಆಗಲ ಎಲೆಯುಳ್ಳ ವಿಧ : ಅಂಡಾಕಾರವಿದ್ದು, ಉದ್ದದ ಬಿರುಸಾದ ಎಲೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ ಎಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಮೃದುವಾದ ತುಪ್ಪಳ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.
ಮಣ್ಣು
ಈ ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಹಲವಾರು ತೆರನಾದ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಬಹುದು. ಚೆನ್ನಾಗಿ ನೀರು
ಬಸಿದು ಹೋಗುವ ಕೆಂಪುಗೋಡು ಮಣ್ಣು ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಆಳದ ಮಧ್ಯಮ ಕಪ್ಪು ಮಣ್ಣು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಈ ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಒಣ ಬೇಸಾಯದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಬೆಳೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ ಹೆಚ್ಚು ನೀರು ನಿಲ್ಲುವ ಪ್ರದೇಶವು ಈ ಬೆಳೆಯ ಬೇಸಾಯಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿಲ್ಲ.
ಹವಾಗುಣ
ಮಧುನಾಶಿನಿ ಬಳ್ಳಿಯು ಉಷ್ಣವಲಯ ಮತ್ತು ಸಮಶೀತೋಷ್ಣವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಬಳ್ಳಿ. ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಸಾಧಾರಣ ವರ್ಷವಿಡೀ ಸಮನಾಗಿ ಹರಡಿರುವ ಮಳೆ ಬೀಳುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.
ಬೇಸಾಯ ಕ್ರಮಗಳು :
ಸಸ್ಯಾಭಿವೃದ್ಧಿ : ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ಸಸ್ಯಾಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬೀಜ ಮತ್ತು ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು.
ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ನವೆಂಬರ್-ಡಿಸೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿದ ಹಣ್ಣಿನಿಂದ ಬೀಜಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆನೆಹಾಕಿ, ಮರುದಿನ ಮರಳು ಮಿಶ್ರಿತ ಕೆಂಪು ಮಣ್ಣನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಕುಂಡಗಳಲ್ಲಿ ನೆಡಬೇಕು. ನಂತರ ಪ್ರತಿದಿನ ನೀರುಣಿಸಬೇಕು. ಬೀಜಗಳು 15 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 40-50 ದಿನಗಳ ನಂತರ ಮಣ್ಣು, ಮರಳು ಮತ್ತು ಸಗಣಿ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಸಮಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ ಪಾಲಿಥೀನ್ ಚೀಲಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಬೇಕು.
ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲಿತ ಅಥವಾ ಕಾಂಡದ ತುಂಡುಗಳನ್ನು 15 ಸೆಂ.ಮೀ. ಉದ್ದದ ತುಂಡುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ನಂತರ ಮರಳು, ಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಕೊಳೆತ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಸಮ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ ಪಾಲಿಥೀನ್ ಚೀಲಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಕಬೇಕು. 100-120 ದಿನಗಳ ನಂತರ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೇರುಬಿಟ್ಟು ಚಿಗುರಿದ ಕಾಂಡದ ತುಂಡುಗಳನ್ನು ತಯಾರು ಮಾಡಿದ ಗುಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಈ ಬೆಳೆಯು ಸದಾ ಹಸಿರಾಗಿರುವ ಬಳ್ಳಿಯಾಗಿದ್ದು, ನಾಟಿ ಮಾಡಲು ಜೂನ್ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.
ಭೂಮಿ ಸಿದ್ಧತೆ
ಮಾರ್ಚ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ 2.5 X 1.8 ಮೀ. ಅಂತರದಲ್ಲಿ 0.5 ಘನ ಮೀಟರ್ ಗುಣಿಗಳನ್ನು 15 ದಿವಸ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ತಯಾರಿಸಬೇಕು. ಗುಣಿಗಳನ್ನು ಒಂದು ಪದರ ಹಸಿರೆಲೆ ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಕಿ ಮೇಲುಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪದರು ಮೇಲ್ಮಣ್ಣು ಹಾಕಿ ಮುಚ್ಚಬೇಕು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಗುಣಿಗೆ 2 ಕೆ.ಜಿ.ಯಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕೊಳೆತ ತಿಪ್ಪೆ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಹಾಕಬೇಕು. ನಂತರ ತೆಳುವಾಗಿ ನೀರು ಹಾಯಿಸಿ ಮಣ್ಣು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು.
ನಾಟಿ ಮಾಡುವುದು
ಒಂದು ವಾರದ ನಂತರ ಬೇರು ಬಂದ ಕಾಂಡದ ತುಂಡುಗಳನ್ನು ನಾಟಿ ಮಾಡಬೇಕು. 4ರಿಂದ 5 ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
ಬಳ್ಳಿ ಹಬ್ಬಿಸುವುದು
ಮಧುನಾಶಿನಿ ಬಳ್ಳಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ವಾಯ್ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ 2 ಮೀ. ಎತ್ತರದ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಬಕ್ಕೆ ಒಂದು ಉದ್ದದ ಎರಡು ಕಬ್ಬಿಣದ ತುಂಡುಗಳನ್ನು 60 ಡಿಗ್ರಿ ಕೋನಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಕಂಬಕ್ಕೆ ಆಳವಡಿಸಬೇಕು. ನಂತರ ವಾಯ್ ಆಕಾರದ ಕಬ್ಬಿಣದ ಪಟ್ಟಿಯು ಕೆಳತುದಿಗೆ ಒಂದು ತಂತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ಪಕ್ಕದ ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲಭಾಗದ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಮೂರು ತಂತಿಗಳಂತೆ ಒಟ್ಟು 7 ತಂತಿಗಳನ್ನು ಎಳೆಯಬೇಕು. ಕೆಳತುದಿಯ ತಂತಿಯ ಮೇಲೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ಕವಲುಗಳಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಕವಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಬಂದಂತಹ ರೆಂಬೆಗಳನ್ನು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿನ ಎಡ ಹಾಗೂ ಬಲ ತಂತಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಡುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಈ ಬಳ್ಳಿ ಹಬ್ಬಿಸುವ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಡಗಳು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹರಡದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
ಗೊಬ್ಬರ ಹಾಕುವುದು :
ಪ್ರತಿ ಗುಣಿಗೆ ಬೇವಿನ ಹಿಂಡಿ 500 ಗ್ರಾಂ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳಿಯು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಹದವನ್ನು ಬೇಗ ತಲುಪುತ್ತವೆ.
ನೀರಾವರಿ
ಎಲೆಯು ಕಟಾವು ಮಾಡಿ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಹಾಕಿದ ಮೇಲೆ ಕೂಡಲೇ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸಿ ನಂತರ ಪ್ರತಿ ಐದು ಆರು ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನೀರು ಹಾಯಿಸಬೇಕು
ಕಳೆ ಹತೋಟಿ
ಬಳ್ಳಿಯ ಕಾಂಡದ ಸುತ್ತಲಿನ ಒಂದು ಮೀಟರ್ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಜಾಗದ ಕಳೆಯನ್ನು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಸದರಿ ತೆಗೆಯಬೇಕು.
ಸಸ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ :
ನುಸಿ ಮತ್ತು ಹಸಿರು ದುಂಬಿಗಳು ಕೀಟಗಳು ಹಾಗೂ ಬೂದಿರೋಗ ಮತ್ತು ಎಲೆಚುಕ್ಕೆ ರೋಗಗಳು ಮುಖ್ಯವಾದವು.
ಇದನ್ನು ಬೇವಿನ ಸಾರದಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಕಷಾಯವನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸುವುದರಿಂದ ಹತೋಟಿ ಮಾಡಬಹುದು.
ಕೊಯ್ದು ಮತ್ತು ಇಳುವರಿ :
ನಾಟಿ ಮಾಡಿದ ಎರಡು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಈ ಬಳ್ಳಿಯು ಕೊಯ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಎಲೆಯು ಈ ಬಳ್ಳಿಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು ಇದನ್ನು ಹೂ ಬಿಟ್ಟಾಗ ಅಂದರೆ ಜೂನ್ ಕೊನೆಯ ಅಥವಾ ಜುಲೈ ಮೊದಲ ವಾರದಲ್ಲಿ ಕಟಾವು ಮಾಡಲು ಸೂಕ್ತ ಸಮಯವಾಗಿದೆ. ಎಲೆಯನ್ನು ಹೂವಿನ ಮೊಗ್ಗು ಸಮೇತ ಕೈಯಿಂದ ಅಥವಾ ಕತ್ತರಿಯಿಂದ ಕಟಾವು ಮಾಡಬಹುದು. ನಂತರ ಕಟಾವು/ಕೊಯ್ದು ಮಾಡಿದ ಎಲೆಯನ್ನು ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಗಾಳಿಯಾಡುವ ಹಾಗೂ ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ 7-8 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಒಣಹಾಕಬೇಕು ಈ ಬಳ್ಳಿಯು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಒಂದೇ ಬಾರಿ ಕಟಾವಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅದು ಹೂ ಬಿಟ್ಟಾಗ ಅಷ್ಟೆ
ಸರಾಸರಿ ಒಣಗಿದ ಎಲೆಯ ಇಳುವರಿ ಪ್ರತಿಗಿಡಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಬಳ್ಳಿಗೆ 5-6 ಕೆ.ಜಿ. ಬರುತ್ತದೆ.
ರಾಸಾಯನಿಕ ಘಟಕಗಳು :
ಮಧುನಾಶಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮಧುಮೇಹ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ತರುವಂತಹ ಟೈಟರ್ಪಿನ್, ಸ್ಯಾಫೋನಿನ್ ಗಳಿವೆ ಅಲ್ಬುಮಿನ್, ರಂಜಕ, ಪಿಷ್ಟ, ಸುಣ್ಣಾಂಶ, ಜಿಮ್ಮಿಮಿನ್, ಜಿಮ್ಮಿಮಿನನ್ ಮತ್ತು ಜಿಮ್ಮಿಮಿಕ್ ಆಮ್ಲಗಳಿವೆ.
ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳು :
೧ ಮಧುಮೇಹ : ಪ್ರತಿದಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಖಾಲಿಹೊಟ್ಟೆಗೆ ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಎಲೆಗಳನ್ನು (4ರಿಂದ 6) ಅಗಿದು ತಿನ್ನುವುದರಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ಬೇರಿನ ಕಷಾಯ ತಯಾರಿಸಿ ಕುಡಿಯುವುದರಿಂದ ಮಧುಮೇಹ ಬಹಳ ಬೇಗ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ.
೧ ಜ್ವರವಿರುವಾಗ ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಎಲೆಯ ರಸವನ್ನು ಜೇನುತುಪ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಇಲ್ಲವೇ ಕಷಾಯ ತಯಾರಿಸಿ ಕುಡಿಯಬೇಕು.
೧ ಕೆಮ್ಮು ಇರುವಾಗ ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಬೇರಿನ ಕಷಾಯ ತಯಾರಿಸಿ ಕುಡಿಯಬೇಕು.
೧ ಊತ : ದೇಹದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಊತ (ಬಾವು) ಬಂದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಎಲೆಯನ್ನು ಅರೆದು ಹರಳೆಣ್ಣೆ ಇಲ್ಲವೇ ಕೊಬ್ಬರಿ ಎಣ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಿ ಲೇಪಿಸಬೇಕು.
ಹಾವು ಕಡಿತ : ಹಾವು ಕಚ್ಚಿದಾಗ ಮಧುನಾಶಿನಿಯ ಕಷಾಯ ಸೇವನೆ ಮಾಡುವುದ ರೊಂದಿಗೆ ಬೇರನ್ನು ಕುಟ್ಟಿ ಪುಡಿಮಾಡಿ ಕಚ್ಚಿದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಿ ಲೇಪಿಸಬೇಕು.
ಸಂಶೋಧನೆ :
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆಸಿದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ ಮಧುನಾಶಿನಿ ಮೇದೋಜೀರಕ ಗ್ರಂಥಿಯಲ್ಲಿ ಇನ್ಸುಲಿನ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಗೆ ಸಹಾಯಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ.
ಇತರ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ
ఉంది.—ಗುಡಮಾರ/ಗುರುಮಾರ
తమిళు —ಶಿರುಕುರಂಜ
ತೆಲುಗು —ಪುಟ್ಲಪೊದ್ರ/ಬೋಡಪತ್ರ
ಮರಾಠಿ —ಕವಲಿ/ಕಾಳೀಕರದೋಡಿ
‘ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ —ಆ್ಯಂಟಿ ಡಯಾಬಿಟಿಕ್ ಪ್ಲಾಂಟ್